สถานีเก็บก๊าซชีวภาพ

1. บทสรุปผู้บริหาร

      จากวิกฤตปัญหามูลฝอยล้นเมืองเชียงใหม่ในปีพ.ศ. 2540 เพื่อแก้ไขปัญหาในขณะนั้น จึงได้เกิดหลุมฝังกลบมูลฝอยเอกชนที่ดำเนินการโดยหจก.ธเนศการก่อสร้างขึ้นมา โดยมีที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ หมู่ 7 ต.บ้านตาล อ.ฮอด จ.เชียงใหม่ อยู่ห่างจากชุมชนใน ต.บงตัน อ.ดอยเต่า จ.เชียงใหม่ ในรัศมี 3.1-5.0 กม. ตั้งแต่นั้นมาจนถึงปัจจุบัน ผู้ประกอบการได้รับฝังกลบมูลฝอยจากอปท.ต่างๆในจังหวัดเชียงใหม่และพื้นที่ใกล้เคียง เริ่มจากมูลฝอยปริมาณ 200 ตัน/วัน ในพ.ศ. 2541 จนถึงปัจจุบัน พ.ศ. 2564 มีมูลฝอยเข้ามาฝังกลบกว่า 600 ตัน/วัน ด้วยปริมาณมูลฝอยที่เพิ่มขึ้นทำให้กลิ่นเหม็นรบกวนกระจายเป็นวงกว้างมากขึ้น จนส่งผลกระทบถึงชุมชนในตำบลบงตัน ซึ่งชุมชนได้ร้องเรียนผ่านผู้นำชุมชนไปยังผู้ประกอบการเป็นระยะๆ ผู้ประกอบการตอบรับด้วยการปรับปรุงวิธีการจัดการมูลฝอยเพื่อลดผลกระทบที่เกิดขึ้นมาโดยตลอด แต่ปัญหายังไม่หมดไป ทั้งนี้ในส่วนของชุมชนเข้าใจดีว่าหลุมฝังกลบมูลฝอยแห่งนี้ยังมีความจำเป็นต่อบ้านเมืองอยู่ ด้วยยังไม่มีสถานที่กำจัดมูลฝอยอื่นทดแทน อบต.บงตัน ชุมชนและผู้ประกอบการจึงต้องหาทางออกร่วมกันเพื่อให้เกิดประโยชน์กับทุกฝ่าย จากปริมาณมูลฝอยที่นำมาฝังกลบกว่า 600 ตัน/วัน ก่อให้เกิดก๊าซชีวภาพจากหลุมฝังกลบมูลฝอยกว่า 70,000 ลบ.ม./วัน ผู้ประกอบการได้นำไปใช้ประโยชน์ผลิตไฟฟ้า 30,000 ลบ.ม./วัน คงเหลือก๊าซชีวภาพที่ยังไม่ได้ใช้ประโยชน์อีก 40,000 ลบ.ม./วัน ชุมชนในตำบลบงตันเล็งเห็นว่า หากนำก๊าซชีวภาพที่เหลือทิ้งนี้มาใช้ประโยชน์ในชุมชนได้ จะเป็นการชดเชยผลกระทบที่ได้รับจากหลุมฝังกลบมูลฝอยได้เป็นอย่างดี จึงได้ตั้งกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพ ต.บงตัน อ.ดอยเต่า จ.เชียงใหม่ ขึ้นมา โดยกลุ่มฯ ได้ประชุมรับฟังความคิดเห็นระหว่างผู้ประกอบการร่วมกับอบต.บงตันแล้ว จึงจัดทำข้อเสนอโครงการ “ระบบผลิตก๊าซชีวภาพจากหลุมฝังกลบมูลฝอย เพื่อขยายการใช้พลังงานทดแทนในภาคครัวเรือน โดยกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพ ต.บงตัน อ.ดอยเต่า จ.เชียงใหม่” ขึ้นมา โดยโครงการดังกล่าวมีกระบวนการทำงานคือ การใช้แผ่นพลาสติกคลุมเก็บรวบรวมก๊าซชีวภาพจากหลุมฝังกลบมูลฝอยและส่งผ่านท่อระยะทาง 0.50 กม. นำมากรองทำความสะอาดและเก็บสำรองไว้ในบอลลูนพลาสติก จากนั้นจึงเพิ่มแรงดันและส่งก๊าซชีวภาพผ่านท่อ ไปยังสถานีพลังงานของกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพในพื้นที่ อบต.บงตัน ซึ่งอยู่ห่างออกไป 3.50 กม. ที่สถานีพลังงานมีบอลลูนเก็บสำรองก๊าซชีวภาพและระบบเพิ่มแรงดันให้กับก๊าซชีวภาพจนมีแรงดัน 100 มิลลิบาร์ (1 เมตรน้ำ) จากนั้นจึงส่งก๊าซชีวภาพผ่านท่อแรงดันประธาน ระยะทาง 2.10 กม. วางพาดผ่านใจกลางชุมชน เพื่อเชื่อมต่อกับเครือข่ายระบบท่อสาขาระยะทาง 21.00 กม. ทำให้สมาชิกกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพกว่า 300 ครัวเรือน สามารถเชื่อมต่อท่อนำก๊าซชีวภาพไปใช้ประโยชน์หุงต้มในครัวเรือนได้ โดยมีความยาวของระบบท่อทั้งหมดรวม 27.10 กม. ซึ่งโครงการดังกล่าวได้เน้นการมีส่วนร่วมลงทุนจากภาคเอกชน ภาครัฐ และชาวบ้านภายในชุมชน อันเป็นการสร้างการมีส่วนร่วม ความสามัคคี และสนับสนุนโครงการพลังงานเพื่อเศรษฐกิจฐานรากตามนโยบายของกระทรวงพลังงาน โครงการดังกล่าวใช้งบประมาณทั้งสิ้นจำนวน 13,365,917.54 บาท ขอสนับสนุนงบประมาณสนับสนุนจากกองทุนเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงานจำนวน 7,500,000.00 บาท ส่วนที่เหลือ เอกชนและกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพร่วมกันสมทบอีก 5,865,917.54 บาท

      กลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพ ต.บงตัน อ.ดอยเต่า จ.เชียงใหม่ เชื่อมั่นว่า โครงการดังกล่าวสามารถชดเชยผลกระทบที่เกิดขึ้นจากหลุมฝังกลบมูลฝอย ทำให้สมาชิกของกลุ่มฯ ได้ใช้ก๊าซชีวภาพเป็นพลังงานทดแทนในการหุงต้มประกอบอาหารตลอด 24 ชั่วโมง สะดวกสบาย ลดค่าใช้จ่าย นอกจากนี้ยังสามารถนำก๊าซชีวภาพมาใช้เป็นพลังงานทดแทนในอุตสาหกรรมครัวเรือนได้ เช่น ทอดแคบหมู ต้มหน่อไม้ ต้มฝ้าย เป็นต้น อีกทั้งมีกลุ่มอาชีพและกลุ่มวิสาหกิจชุมชนสามารถใช้ก๊าซชีวภาพเป็นพลังงานความร้อนร่วมกับเตาอบพลังงานแสงอาทิตย์ เพื่ออบแห้งพืชผลทางการเกษตร และปลาจากการประมงพื้นบ้าน ทำให้ช่วยลดต้นทุน เพิ่มรายได้ และส่งเสริมเศรษฐกิจฐานรากของชุมชนได้เป็นอย่างดีและกระจายทั่วถึง และเมื่อติดตั้งระบบแล้วเสร็จกลุ่มฯ จะจัดทำการถ่ายทอดองค์ความรู้ทางด้านพลังงานทดแทนและการบริหารจัดการระบบ เพื่อให้เกิดประโยชน์และมีความยั่งยืนต่อไป

2. วัตถุประสงค์

      2.1 เพื่อนำก๊าซชีวภาพจากหลุมฝังกลบมูลฝอยมาใช้ประโยชน์ในครัวเรือน, อุตสาหกรรมครัวเรือน, กลุ่มอาชีพ และกลุ่มวิสาหกิจชุมชน ที่เป็นสมาชิกกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพ ต.บงตัน อ.ดอยเต่า จ.เชียงใหม่ ส่งผลให้เศรษฐกิจฐานรากของชุมชนแข็งแรงขึ้น

      2.2 เพื่อเป็นต้นแบบการอยู่ร่วมกันของหลุมฝังกลบมูลฝอยกับชุมชน ด้วยวิธีการแบ่งปันพลังงานก๊าซชีวภาพ

      2.3 เพื่อเพิ่มสัดส่วนการผลิต และการใช้พลังงานทดแทนภายในประเทศให้มากขึ้น ตามยุทธศาสตร์กระทรวงพลังงาน (พ.ศ. 2563 – 2565)

3. ขอบเขตการดำเนินงาน

      3.1 ชี้แจงทำความเข้าใจ ให้แก่สมาชิกกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพ ต.บงตัน อ.บงตัน จ.เชียงใหม่ พร้อมทั้งจัดทำข้อตกลง (MOU) ในการร่วมก่อสร้าง และการใช้งานระบบฯ ระหว่างผู้ประกอบการ ชุมชน และกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพในการยินยอมให้บุคคลภายนอกเข้าไปศึกษาดูงานระบบฯ และจะต้องใช้งานระบบฯ อย่างต่อเนื่อง

      3.2 ก่อสร้างระบบเก็บรวบรวมก๊าซชีวภาพจากหลุมฝังกลบมูลฝอยและสถานีเพิ่มแรงดันก๊าซชีวภาพซึ่งตั้งอยู่ในพื้นที่ของหลุมฝังกลบมูลฝอยจำนวน 1 สถานี

      3.3 ก่อสร้างระบบท่อใต้ดินเพื่อส่งก๊าซชีวภาพในข้อ 4.2 ไปยังสถานีเก็บกักและเพิ่มแรงดันก๊าซชีวภาพของกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพฯ จำนวน 1 ระบบ

      3.4 ก่อสร้างสถานีเก็บกักและเพิ่มแรงดันก๊าซชีวภาพของกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพฯ ซึ่งตั้งอยู่ในพื้นที่ ต.บงตัน อ.ดอยเต่า จ.เชียงใหม่ บนที่ดินที่ได้รับความยินยอมจากผู้ถือกรรมสิทธิ์ให้ใช้ประโยชน์ในที่ดินเพื่อก่อสร้างสถานีเก็บกักและเพิ่มแรงดันก๊าซชีวภาพของโครงการฯ จำนวน 1 สถานี

      3.5 ก่อสร้างระบบท่อส่งก๊าซชีวภาพในพื้นที่ของชุมชน ต.บงตัน อ.ดอยเต่า จ.เชียงใหม่ ให้สามารถส่งก๊าซชีวภาพ ได้คลอบคลุมกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพไม่ต่ำกว่า 300 ครัวเรือน จำนวน 1 ระบบ

      3.6 ดำเนินการฝึกอบรบถ่ายทอดความรู้ด้านการใช้งาน การดูแลรักษา และการซ่อมบำรุงระบบท่อส่งก๊าซชีวภาพแบบเครือข่าย (Biogas Network) ระบบสำรองก๊าซชีวภาพในชุมชน รวมไปถึงการติดตั้งอุปกรณ์ความปลอดภัยต่างๆ จากการใช้ประโยชน์จากก๊าซชีวภาพ แก่กลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพที่เข้าร่วมโครงการ

ภาพถ่ายตำแหน่งของหลุมฝังกลบมูลฝอย และชุมชนในตำบลบงตัน

4. ผลประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการดำเนินโครงการ

      4.1 ผลผลิต ระบบก๊าซชีวภาพแบบเครือข่าย ที่มีระยะทางรวมแล้วไม่น้อยกว่า 27.10 กิโลเมตร และมีผู้ที่ได้รับผลประโยชน์จากการใช้ก๊าซชีวภาพไม่น้อยกว่า 300 ครัวเรือน

      4.2 ผลลัพธ์กลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพ/กลุ่มอาชีพ/ร้านขายอาหาร สามารถลดต้นทุนทางด้านพลังงานในการดำเนินชีวิต และการประกอบอาชีพ สร้างรายได้และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น อีกทั้งยังสามารถลดปริมาณการใช้ก๊าซหุงต้มภายในประเทศได้อีกด้วย

      4.3 ผลกระทบโครงการ สามารถยกระดับเป็น “สถานีพลังงานชุมชนต้นแบบ” ที่มีระบบก๊าซชีวภาพแบบเครือข่าย โดยการนำก๊าซชีวภาพจากหลุมฝังกลบมูลฝอยมาใช้ประโยชน์เป็นพลังงานทดแทน เพื่อลดต้นทุนในการดำเนินชีวิตของชาวบ้าน ลดต้นทุนและเพิ่มศักยภาพการอบแห้งในกลุ่มวิสาหกิจชุมชน ลดต้นทุนของกลุ่มอาชีพในการต้มฝ้าย อีกทั้งยังเป็นการสร้างต้นแบบการอยู่ร่วมกันระหว่างหลุมฝังกลบมูลฝอย และชุมชน ได้อย่างยั่งยืน

      ทั้งนี้สถานีพลังงานชุมชนต้นแบบ จะเป็นเหมือนกับศูนย์การเรียนรู้ ที่มีชาวบ้านเป็นวิทยากร มีผู้เชี่ยวชาญเป็นที่ปรึกษาฯ มีช่างภายในชุมชนที่ดูแลรักษา ซ่อมบำรุงระบบให้เกิดการใช้งานอย่างยั่งยืน รวมไปถึงความพร้อมของชุมชนในด้านการถ่ายทอดองค์ความรู้ให้กับผู้ที่สนใจทั่วไปในอนาคต

      4.4 kilotonne of oil equivalent (toe)/ปี ผลการประหยัดพลังงานที่คาดว่าจะได้รับ 31.95 toe/ปี

      4.5 tonnes of carbon dioxide (tons-CO2)/ปี ประมาณการลดการปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ที่คาดว่าจะได้รับ 85 tons-CO2 eq/ปี (คิดจากปริมาณการใช้ก๊าซหุงต้ม 1 กิโลกรัม ปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) 3.11 kg-CO2 eq/kg LPG)

5. ดัชนีชี้วัดความสำเร็จของโครงการ

      5.1 เชิงปริมาณ

            5.1.1 สามารถทดแทนการใช้ก๊าซหุงต้ม (LPG) ในครัวเรือนได้ ประมาณ 0.25 กิโลกรัม/ครัวเรือน/วัน เป็นระยะเวลา 365 วัน/ปี หรือประมาณ 91.25 กิโลกรัม/ปี/ครัวเรือน มีครัวเรือนเข้าร่วมโครงการทั้งหมด 300 ครัวเรือน ดังนั้นจะสามารถลดการใช้ก๊าซหุงต้มได้ไม่น้อยกว่า 27,375 กิโลกรัม/ปี หรือคิดเป็นมูลค่า 574,875 บาท/ปี (ที่ราคาก๊าซหุงต้ม 21 บาท/กิโลกรัม) เทียบเท่า 31.95 toe/ปี

            5.1.2 มีสมาชิกกลุ่มผู้ใช้ก๊าซชีวภาพไม่น้อยกว่า 300 ครัวเรือน และกลุ่มผู้ต้มฝ้าย ต้มฝ้ายได้ 3,010 กิโลกรัม/เดือน ที่ได้ใช้ดประโยชน์จากก๊าซชีวภาพ

            5.1.3 กลุ่มวิสาหกิจชุมชนกลุ่มทำสวนลำไยบ้านห้วยริน ซึ่งได้รับการสนับสนุนงบประมาณโครงการเตาอบพลังงานแสงอาทิตย์ขนาด 3x4 เมตร จาก ส.กทอ. ในงบประมาณ ปี พ.ศ. 2563 สามารถใช้ก๊าซชีวภาพเป็นพลังงานความร้อนเสริมร่วมกับพลังงานแสงอาทิตย์ในการอบแห้ง ช่วยให้ลดระยะเวลาในการอบแห้ง และเพิ่มประสิทธิภาพการอบแห้งได้

      5.2 เชิงคุณภาพ

            5.2.1 ช่วยส่งเสริมการใช้พลังงานหมุนเวียนให้เพิ่มมากขึ้น ซึ่งสอดคล้องกับแผนพัฒนาพลังงานทดแทนและพลังงานทางเลือก พ.ศ. 2558 – 2579

            5.2.2 กลุ่มชาวบ้านภายในชุมชนที่ใช้ประโยชน์จากก๊าซชีวภาพมีองค์ความรู้ด้านการใช้พลังงานทดแทน อีกทั้งยังสามารถเป็นต้นแบบการใช้พลังงานทดแทน เพื่อลดต้นทุนในการดำเนินชีวิตแก่ผู้ที่สนใจต่อไปในอนาคต

            5.2.3 เป็นส่วนช่วยให้ชุมชนและผู้ประกอบการหลุฝังกลบมูลฝอยสามารถอยู่ร่วมกันได้

6. ระยะเวลาดำเนินงานโครงการ

      1 พฤศจิกายน พ.ศ.2564 - 31 ตุลาคม พ.ศ.2565 (12 เดือน)

7. สถานที่ดำเนินงานโครงการ

      7.1 สถานที่แห่งที่ 1

            สถานที่ตั้ง ระบบเก็บรวบรวม ทำความสะอาด เพิ่มแรงดันก๊าซชีวภาพ และระบบท่อแรงดันส่งก๊าซชีวภาพมายังสถานีพลังงานชุมชน ตั้งอยู่ในพื้นที่หลุมฝังกลบมูลฝอย และตามแนวถนน ในพื้นที่ ต.บ้านตาล อ.ฮอด จ.เชียงใหม่

      7.2 สถานที่แห่งที่ 2

            สถานที่ตั้งสถานีพลังงานชุมชน Lat: 18.030831° Lon: 98.678294° อยู่บนที่ดิน น.ส.3ก. ทะเบียน เลขที่ 478 เล่มที่ 5ช. หน้า 28 เลขที่ดิน 36 หมายเลข 4745 III แผ่นที่ 166 ตำแหน่งที่ดิน ตำบลบงตัน อำเภอดอยเต่า จังหวัดเชียงใหม่ ระวางรูปถ่ายทางอากาศชื่อ อำเภอฮอด จำนวนเนื้อที่ สองไร่เก้าสิบสองตารางวา ตั้งอยู่ในพื้นที่ ต.บงตัน อ.ดอยเต่า จ.เชียงใหม่

      7.3 สถานที่แห่งที่ 3

            ระบบท่อส่งก๊าซชีวภาพแบบเครือข่าย ในพื้นที่ ต.บงตัน อ.ดอยเต่า จ.เชียงใหม่ ตำแหน่งของสถานที่ 1 ถึง 3 มีดังรูป

ภาพแผนผังแสดงตำแหน่งของหลุมฝังกลบมูลฝอย และชุมชนในตำบลบงตัน

      7.4 สถานที่แห่งที่ 4

            เตาต้มฝ้ายพลังงานก๊าซชีวภาพ สำหรับผ้าทอกะเหรี่ยง ดังรูปด้านล่าง ในส่วนของเตาต้มฝ้ายพลังงานก๊าซชีวภาพ จะดำเนินการติดตั้งใน 2 กลุ่ม คือ

            7.4.1 นางนารีรัตน์ วรรณ์ดี บ้านเลขที่ 277 หมู่ที่ 7 ตำบลบงตัน อำเภอดอยเต่า จังหวัดเชียงใหม่ มีศักยภาพวัตถุดิบสำหรับการต้มฝ้ายประมาณ 3,000 กิโลกรัม / เดือน

            7.4.2 ศูนย์การเรียนรู้วัฒนธรรมผ้าทอกระเหรี่ยง บ้านหล่ายแก้ว หมู่ที่ 3 ตำบลบงตัน อำเภอดอยเต่า จังหวัดเชียงใหม่ มีศักยภาพวัตถุดิบสำหรับการต้มฝ้ายประมาณ 10 กิโลกรัม / เดือน

ภาพกิจกรรมต้มฝ้ายสำหรับทอผ้ากะเหรี่ยง และเตาต้มฝ้ายที่มีการใช้งานในปัจจุบัน

8. ประวัติและประสบการณ์ของบุคคลกรหลักของโครงการ

      8.1 ผู้จัดการโครงการ

            1) นายคมเดช อัยย์ตระกูล    นายก อบต.บงตัน

      8.2 ฝ่ายบริหาร

            1) นายณัฐพงษ์ กันทะโน    รองนายก อบต.บงตัน

            2) นายสว่าง ปันศิริ    รองนายก อบต.บงตัน

            3) นายนิรันดร์ กาวิระ     กำนันตำบลบงตัน

            4) นายสกลกร ปู่เดือน    ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 5 ต.บงตัน

            5) นางสุพิชญ์ชญา ธนิตสิริโรจน์    ปลัด อบต.บงตัน

      8.3 ฝ่ายการเงินและบัญชี

            1) นางโสภิต ตันใจ    เจ้าพนักงานจัดเก็บรายได้ ปฏิบัติการ

            2) นางสิริกร สิทธิออน     นักวิชาการเงินและบัญชีชำนาญการ

            3) นางจงรักษ์ ต๊ะใจ     นักวิชาการพัสดุชำนาญการ

      8.4 ฝ่ายดำเนินงาน

            1) นายพศิน ศักดาศรี    ผอ.กองช่าง อบต.บงตัน

            2) นางปุณยวีร์ โนจ๊ะ    หัวหน้าสำนักปลัด อบต.บงตัน

            3) นางสาวเยาปภา ทองมอญวงษ์     นักวิชาการเกษตรชำนาญการ

            4) นายบุญเที่ยง เทศอ่อน     นักวิเคราะห์นโยบายและแผนชำนาญการ

            5) นายชัยภักดิ์ สิทธิรินทร์     ผช.นายช่างโยธา อบต.บงตัน

      8.5 ฝ่ายติดตามและประเมินผล

            1) นายสง่าสิทธิ์ ทาเงื่อง     ประธานสภา อบต.บงตัน

            2) นายพรเทพ เงินถา     ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 7 ตำบลบงตัน

            3) นายสมศักดิ์ พรมจันทร์     ผอ.รพสต.บ้านน้อย

            4) จ่าเอกมานพ ใจมัง     นักพัฒนาชุมชนชำนาญการ

            5) นายถาวร กาวิน     เจ้าพนักงานป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยปฏิบัติการ